Markmið ung- og smábarnaverndar

Að efla heilsu, vellíðan og þroska ungra barna með reglulegum heilsufarsskoðunum ásamt stuðningi og fræðslu til fjölskyldna þeirra.

Ung- og smábarnavernd stendur öllum foreldrum til boða þeim að kostnaðarlausu.

Hjúkrunarfræðingar og læknar á heilsugæslustöðvum sjá um ung- og smábarnavernd í samstarfi við sálfræðinga og annað fagfólk heilsugæslunnar.

Foreldrum nýfæddra barna er boðið upp á heimavitjanir fyrstu vikurnar og koma síðan í kjölfarið á heilsugæslustöðina með barnið í skoðanir. Mikilvægt er að þjónustan sé sveigjanleg og taki mið af þörfum fjölskyldunnar hverju sinni. Lögð er áhersla á að viðhalda samfellu í þjónustunni eins og frekast er unnt og að sami hjúkrunarfræðingur og læknir fylgi barni/fjölskyldu eftir í gegnum allar skoðanirnar.

Fylgst er með vitsmuna- og tilfinningaþroska ásamt félagslegum og líkamlegum þroska barna frá fyrstu ævidögum til skólaaldurs. Áhersla er lögð á stuðning við fjölskylduna og þannig stuðlað að því að börnum séu búin bestu mögulegu uppvaxtarskilyrði á hverjum tíma. Mikilvægt er að uppgötva sem fyrst frávik hvað heilsufar og þroska varðar og gera viðeigandi ráðstafanir.

Tilgangur þessara leiðbeininga er einkum að:

Lýsa kröfum um ákveðin lágmarksgæði í ung- og smábarnavernd hér á landi.
Vera marklýsing fagaðila um innihald ung- og smábarnaverndar.
Koma að gagni við grunn-, framhalds- og símenntun heilbrigðisstétta.
Samræma innihald leiðbeininga og framkvæmd í ung- og smábarnavernd.

Leiðbeiningar um ung- og smábarnavernd eru í stöðugri endurskoðun.

Síðast uppfært árið 2025

Upplýsingar um ung- og smábarnavernd á Heilsuveru

Yfirlit yfir skoðanir og ónæmisaðgerðir

Brjóstagjöf og næring

Ráðleggingar um næringu ungbarna fyrir heilbrigðisstarfsfólk
Ráðleggingar um D-vítamín fyrir börn 0-1 árs
Brjóstagjafamat á fyrstu vikunum
Næring - ráðleggingar EL
Ráðleggingar um mataræði. Fyrir fullorðna og börn frá 2 ára aldri (bæklingur)
Ráðleggingar um næringu fyrir börn frá eins árs aldri sem þurfa meiri næringu til að þyngjast og vaxta betur
Mjólkurofnæmi barna
Eggjaofnæmi
Óþol - Mjólkursykur
Orkubætt mataræði ungbarna - íslenska
Orkubætt mataræði ungbarna - enska
Fróðleiksmolar ÞÍH
- Brjóstabólga (Mastitis)
Gæðaskjöl Landspítala
Matvendni barna
Staða þekkingar varðandi einhveru og mataræði
Íslenskar ráðleggingar um grænkerafæði á meðgöngu og við brjóstagjöf
- Grænkerafæði (vegan mataræði) á meðgöngu og við brjóstagjöf - Samantekt
- Grænkerafæði (vegan mataræði) á meðgöngu og við brjóstagjöf - Ítarlegri texti

Líkamsskoðun

Þroski barna

Slysavarnir barna

Bólusetningar

Bólusetningar - upplýsingar fyrir heilbrigðisstarfsfólk

Fyrirkomulag barnabólusetninga á Íslandi frá janúar 2025 - íslenska, enska, pólska, rúmenska, úkraínska, rússneska, lettneska, litháíska, spænska, arabíska
Yfirlit yfir almennar bólusetningar á Íslandi og leiðbeiningar ef saga um ófullkomna bólusetningu
Bóluefni í notkun á Íslandi (island.is)
Bólusetningar barna (island.is)
Sjúkdómar sem bóluefni beinast gegn (island.is)
Bólusetningar - upplýsingar fyrir heilbrigðisstarfsfólk (island.is)
Verklag við bólusetningar barna
Leiðbeiningar fyrir skráningu eldri bólusetninga í Sögu
Bólusetningaskírteini 2025

Bólusetningar barna - upplýsingar fyrir foreldra

Upplýsingar um bólusetningar og bóluefni fyrir forsjáraðila (island.is)
Sjúkdómar sem bóluefni beinast gegn (island.is)
Er barnið þitt bólusett? (island.is)
Fræðsla um barnabólusetningar á Heilsuveru - íslenska, enska, pólska

Skimun á þunglyndi og kvíða

Farsæld barna

Þjónusta í þágu farsældar barna

Ofbeldi

Heimilisofbeldi - ofbeldi í nánum samböndum

Skráning

Tilvísanir / Eyðublöð

Brjóstagjafaráðgjöf
- Beiðni um sérhæfða brjóstagjafaráðgjöf (Sjúkratryggingar Íslands)
- Listi yfir brjóstagjafaráðgjafa sem eru á samningi hjá Sjúkratryggingum Íslands
Tilvísun á Ráðgjafar- og greiningarstöð
- Tillaga um útfyllingu á tilvísun til RGR í 18 mánaða skoðun
Leyfi til að afla og veita upplýsingar til leikskóla
Tilkynning til Barnaverndar. Leiðbeinandi verklag um móttöku tilkynninga til barnaverndar og mat á alvarleikastigi þeirra (BOFS)
Verkferlar og verklag fyrir Fjölskylduteymi heilsugæslunnar, velferðarþjónustu, skólaþjónustu, barnaverndar og BUGL

Pantanir

Hægt er að panta Heilsufarsskrá barna hjá ÞÍH fyrir þá sem eru utan HH. HH stöðvar panta í gegnum miðlægan lager.

Embætti landlæknis sér um dreifingu bólusetningaskírteinum.

Plöstin fyrir heilsufarsskrá barna fást í Múlalundi

Lög og reglugerðir

Fræðsluefni fyrir fagfólk á læstri síðu ÞÍH: Þíh.is/fraedsla

Notendanafn og lykilorð er hægt að nálgast hjá throunarmidstod@heilsugaeslan.is

Á Heilsuveru er mikið af hjálplegu efni fyrir foreldra og fagfólk um þroska, heilsu og umönnun barna

Myndbönd á Heilsuveru

Íslenskar heimasíður

Erlendar heimasíður

Helse norge
- Get advice on how to breastfeed - Helsenorge (myndbönd og fræðsla á ensku, norsku og pólsku)
- Infant food and breastfeeding - Helsenorge (myndbönd og fræðsla á ensku, norsku og pólsku)
- Infant formula - Helsenorge (myndbönd og fræðsla á ensku, norsku og pólsku)
Health A to Z - NHS (www.nhs.uk)
- Baby - NHS (www.nhs.uk)
- Bæklingar frá NHS um kvíða, depurð, heimilisofbeldi, áfengisneyslu og fleira á ensku
Sundhed.dk
Lægevagten.dk
1177.se
UpToDate
NICE - National Institute of Health and Care Excellence
The Poo in You - myndband um hægðatregðu (á ensku)

Greinar / skýrslur

Skýrsla um brjóstagjöf og næringu barna á Íslandi 2018-2021
Viðhorf foreldra til heimavitjana í ung- og smábarnavernd (Tímarit hjúkrunarfræðinga 1. tbl. 2021)
Implementing an early detection program for autism in primary healthcare: Screening, education of healthcare professionals, referrals for diagnostic evaluation, and early intervention - ScienceDirect
The First 1000 Days in the Nordic Countries: Policy recommendations
The First 1000 Days in the Nordic Countries: A Situation Analysis
The First 1000 Days in the Nordic Countries: Psychosocial Interventions and Psychological Tests: A Review of the Evidence

Hlutverk sviðs ung- og smábarnaverndar er að þróa, leiða og samræma heilsuvernd ung- og smábarna í samvinnu við heilbrigðisyfirvöld og heilsugæsluna á landsvísu.

Margir fagaðilar hafa komið að gerð og endurskoðun leiðbeininga um ung- og smábarnavernd.

Fagstjórnendur á hverri heilsugæslustöð bera ábyrgð á heilsugæslu barna á sínu þjónustusvæði og á því að leiðbeiningum um ung- og smábarnavernd sé framfylgt.

Helstu verkefni ung- og smábarnasviðs:

Faglegur bakhjarl við ung- og smábarnavernd á landsvísu
Þróun, innleiðing og endurskoðun Leiðbeininga um ung- og smábarnavernd
Vinna með heilbrigðisyfirvöldum og heilsugæslunni að stefnumótun ung- og smábarnaverndar
Gerð fræðsluefnis fyrir almenning á www.heilsuvera.is
Söfnun upplýsinga um heilsufar barna og starfsemi ung- og smábarnaverndar og úrvinnsla þeirra
Vísinda- og gæðaþróunarverkefni