Hvað mælir Brigance?

Leggið Skemmri skimun fyrir barnið, skoðið útkomu og fylgið ráðleggingum. Til að nota Brigance þarf að fylgja íslenskum leiðbeiningum vandlega. Nánari leiðbeiningar er einnig að finna í Technical Report for the BRIGANCE Screens-II.   

Ráðleggingar fyrir skimun

• Ekki má  umorða atriði eða gefa frekari vísbendingar.
• Leggja verður skimunina á sama hátt fyrir öll börn svo að bera megi saman frammistöðu þeirra.
• Í framandi umhverfi er ekki búist við að börn sýni alla færni sem foreldrar hafa tekið eftir heima fyrir og þegar nýlærð færni er prófuð er líklegt að frammistaða barna geti verið óstöðug. Það getur verið til bóta að minna foreldra á að slíkt ósamræmi er eðlilegt í þroskaferli barna.
• Ef foreldri vill hvetja barnið í skimuninni má það segja „Gott hjá þér að reyna“ og „Fínt hjá þér.“  En ekki skal láta í ljós rétt eða röng svör.
• Bendið foreldrum á að sýna ekki vonbrigði vegna frammistöðu barnsins.
• Ef barnið neitar eða er tregt til að sýna margvíslega færni sem það er sagt eiga að ráða við, einbeitið ykkur að atriði sem barnið gæti verið fúsara að sýna. Víkið aftur að atriðinu sem barnið neitaði að sýna færni í, þegar gagnkvæmt traust hefur myndast og barnið finnur fyrir meira öryggi. 
• Ekki horfa á rétt svör og gefa barni þannig vísbendingar.
• Ekki laða fram svör yfir mörkum, ef það er gert teljast þau ekki með í stigagjöf
• Heppilegt er að hafa skimunina á þeim hluta dags sem hvert barn er líklega í góðu formi.
• Gætið þess að vel fari um barnið.
• Notið skýr og vinsamleg tilmæli.
• Kynnið prófhluta sem „leiki“ frekar en próf.
• Notið munnlega hvatningu og sýnið barninu áhuga..
• Gætið hlutleysis. Ef prófendur þekkja börnin er enn mikilvægara að gæta hlutleysis.
• Skipuleggið fram í tímann. Takið til öll prófgögn áður en skimunin hefst.
• Breytið röð atriða ef þörf krefur.

Sjá nánari leiðbeiningar í handbók með þroskaskimun fyrir viðeigandi aldurshóp. 

 

Raunaldur barns og námundun á raunaldri

Skemmri skimun

Tafla 1. Viðmiðunarmörk eftir aldri við Skemmri skimun með Brigance

A: 2½ árs þroskaskimun

B: 4 ára þroskaskimun

Þegar niðurstöður eru túlkaðar þarf að athuga hvort frammistaða barnsins er talin áreiðanleg, þ.e. hvort barn hafi náð að sýna þá færni sem það býr yfir. Atriði sem geta haft áhrif á niðurstöðu prófsins eru m.a. slæm aðstaða til prófunar, ónóg tenging milli barns og prófanda, ónóg sjálfstjórn barns og/eða heilsufarsvandamál. Mælt er með því að fresta þroskamatinu þangað til barnið er orðið frískt ef um veikindi er að ræða.

Til að meta hvort barnið þurfi frekara mat, tilvísun eða hvort allt sé með felldu skal fylgja leiðbeiningum í handbók um túlkun Brigance þroskaskimunar. Ekki skal endurmeta barn í ung- og smábarnavernd þótt skimunin gangi  illa.

Áhættuþættir

Því fleiri áhættuþættir sem eru til staðar hjá fjölskyldum, því meiri hætta er  á seinkun í þroska, hegðunar- eða tilfinningavanda, lægri  greind og slakari frammistöðu í skóla. Þegar viðmiðunarskor eru skoðuð verður að hafa í huga að lágt skor gæti hafa stafað af ónógri örvun eða öðrum aðstæðum hjá fjölskyldu en ekki vegna raunverulegs þroskavanda barnsins. 

Ef saga eða vísbendingar eru um hamlandi félagslega erfiðleika eða frávik í fjölskyldu skal íhuga hvort vísa þarf foreldrum í ráðgjafaviðtöl, uppeldisnámskeið, aðstoð félagsþjónustu, til barnaverndar eða önnur viðeigandi úrræði. 

Ef barn er ekki í leikskóla og vísbendingar um ónóga örvun heima, skal auk viðeigandi fræðslu mæla með leikskóla fyrir barnið. 

Lengri skimun

Ákvörðun um þörf á nánara mati má gera á grundvelli viðmiðunarstiga og eftir greiningu á styrk- og veikleikum. Vandi í fín- eða grófhreyfingum getur gefið til kynna þörf á mati á líkams- og hreyfiþroska eða þörf á sjúkra- eða iðjuþjálfun. Lítil tjáningarfærni eða málskilningur gefur vísbendingu um þörf á málþroskamati en slök færni á mörgum sviðum gefur til kynna þörf á þverfaglegu mati. Huga þarf að sálfélagslegum áhættuþáttum eins og í Skemmri skimun.

Viðmiðunarmörk Lengri skimunar er að finna í töflu 2. Heildarstigafjöldi getur hæst orðið 100. Skoða þarf heildarstig barns og athuga hvort það fellur undir viðmiðunarmörkum Skemmri eða Lengri skimunar. Stór hluti þeirra barna sem skora undir viðmiðunarmörkum eiga við raunverulegan vanda að stríða eins og þroskafrávik eða námsörðugleika. Það skiptir miklu máli að átta sig á því hvar vandi barnsins liggur til að geta vísað því í frekara mat eða komið með ráðleggingar varðandi íhlutun fyrir barnið. 

Tafla 2. Viðmiðunarmörk eftir aldri við Lengri skimun með Brigance

A: 2½ árs þroskaskimun

B. 4 ára þroskaskimun

Þegar niðurstöður eru túlkaðar þarf að athuga hvort frammistaða barnsins er talin áreiðanleg, þ.e. hvort barn hafi náð að sýna þá færni sem það býr yfir. Atriði sem geta haft áhrif á niðurstöðu prófsins eru m.a. slæm aðstaða til prófunar, ónóg tenging milli barns og prófanda, ónóg sjálfstjórn barns og/eða heilsufarsvandamál. Mælt er með því að fresta þroskamatinu þangað til barnið er orðið frískt ef um veikindi er að ræða.

Til að meta hvort barnið þurfi frekara mat, tilvísun eða hvort allt sé með felldu skal fylgja leiðbeiningum í handbók um túlkun Brigance þroskaskimunar. Ekki skal endurmeta barn í ung- og smábarnavernd þótt skimunin gangi  illa.

Áhættuþættir

Því fleiri áhættuþættir sem eru til staðar hjá fjölskyldum, því meiri hætta er  á seinkun í þroska, hegðunar- eða tilfinningavanda, lægri  greind og slakari frammistöðu í skóla. Þegar viðmiðunarskor eru skoðuð verður að hafa í huga að lágt skor gæti hafa stafað af ónógri örvun eða öðrum aðstæðum hjá fjölskyldu en ekki vegna raunverulegs þroskavanda barnsins. 

Ef saga eða vísbendingar eru um hamlandi félagslega erfiðleika eða frávik í fjölskyldu skal íhuga hvort vísa þarf foreldrum í ráðgjafaviðtöl, uppeldisnámskeið, aðstoð félagsþjónustu, til barnaverndar eða önnur viðeigandi úrræði. 

Ef barn er ekki í leikskóla og vísbendingar um ónóga örvun heima, skal auk viðeigandi fræðslu mæla með leikskóla fyrir barnið. 

Almennt ætti að nota eftirfarandi flæðirit sem viðmið við túlkun niðurstaðna:

Vísbending um vanda

Það er vísbending um vanda hjá barni ef skor þess er undir neðri viðmiðunarmörkum. Vísa þarf barninu í ítarlegra mat sökum líkinda á þroskafrávikum og gera ráðstafanir til að það fái sérstaka örvun og eftirfylgd í leikskóla þar sem unnið er með þann þroskavanda sem skimunin gaf vísbendingar um. Foreldrum þarf einnig að veita ráðleggingar um örvun sem gæti stuðlað að auknum þroska. Sömuleiðis þarf að meta hvort áhættuþættir séu til staðar sem gætu haft áhrif á þroska og velferð barnsins. Ef svo er þá ætti að grípa til þess að mæla með viðeigandi íhlutun eða forvörn, s.s. uppeldisráðgjöf, félagslegum stuðningi við fjölskyldur eða aðkomu barnaverndar.

Skor á óvissustigi 

Ef skor barns er undir efri viðmiðunarmörkum þá er skorið á óvissustigi. Mælt er með því að leikskólinn veiti barninu örvun, fylgist með þroska og framvindu og grípi til frekari úrræða síðar ef þurfa þykir. Veita þarf foreldrum ráðleggingar t.d. um örvun  sem stuðlað gætu að auknum þroska og meta hvort áhættuþættir séu til staðar sem gætu haft áhrif á þroska og velferð barnsins. 

Engin vísbending um vanda 

Kanna þarf áhyggjur foreldra á PEDS þó engin vísbending sé um vanda og og veita viðeigandi ráðgjöf. Meta þarf hvort áhættuþættir séu til staðar sem gætu haft áhrif á þroska og velferð barnsins.

Engin samvinna eða erlent tungumál hindrun 

Ef það næst engin samvinna eða erlent tungumál er hindrun þarf að skoða fyrri áhyggjur, rauð flögg fyrir einhverfu og áhyggjur foreldra á PEDS. Hafa skal samráð við leikskóla og nota faglega dómgreind til að meta hvaða leið skuli fara.

Ef barni af erlendum uppruna gengur illa í skimuninni vegna tungumálaörðugleika er mælt með málörvun í leikskóla. Ef barnið er ekki í leikskóla er óskað eftir forgangi hjá viðkomandi sveitarfélagi. 

Ef hegðun barnsins í skimuninni styður aðrar áhyggjur af þroska skal vísa barninu í ítarlegra mat og stuðning í leikskóla. Veita þarf foreldrum viðeigandi ráðgjöf um hugsanleg frávik og þroskaörvun. Ef það eru áhyggjur af hegðunarvanda skal mæla með íhlutun og eftirfylgd í leikskóla og veita foreldrum ráðgjöf um uppeldi og hegðunarmótun. Meta þarf hvort áhættuþættir séu til staðar sem gætu haft áhrif á þroska og velferð barnsins. 

Brigance þroskaskimun inniheldur upplýsingar varðandi skimunina, leiðbeiningar um útfyllingu skráningarblaðs og túlkun niðurstaðna. Einnig fylgir leiðbeiningahandbók á ensku sem tilgreinir allar rannsóknir sem prófið byggir á, auk margra annarra upplýsinga.

Þegar matstækið var tekið í notkun á landsvísu árið 2009 var ákveðið að leggja það fyrir börnin samhliða PEDS til að auka sértæki þessa nýja vinnuferlis, þ.e. að greina raunveruleg frávik. PEDS og Brigance höfðu áður reynst vel í rannsókn um þroska 5 ára barna árið 2003-2004 sem gerð var af þverfaglegum hópi barnalækna, barnageðlækna, sálfræðinga og hjúkrunarfræðinga. Fyrir þann aldurshóp var niðurstaða í Brigance hvað varðar að greina frávik tölfræðilega marktæk þegar hún var borin saman við PEDS og staðfærða styttri útgáfu WPPSI-RIS vitsmunaþroskaprófsins. Fyrirlögn Brigance reyndist auðveld og almenn ánægja var með notkun þess og börnunum líkaði við viðfangsefnin. 

Samhliða innleiðingunni á þessum matstækjum innan heilsugæslunnar árið 2009 var unnið að stöðlun þeirra fyrir íslenskar aðstæður í samvinnu við Menntamálastofnun (fyrrum Námsmatsstofnun). Í kjölfar hennar var tekin sú ákvörðun að leggja eingöngu Skemmri skimun fyrir öll börn í ung- og smábarnavernd nema í undantekningartilfellum, en prófhlutar í Skemmri skimun hafa meiri forspá um vanda en aðrir. Lengri skimun gefur nánari mynd af þroskastöðu barnsins og hentar til að byggja þjálfunaráætlanir á. Lengri skimun er því heppileg til notkunar í leikskólum.

Rannsóknir á Brigance sýna að rétt framkvæmd skimun finnur um 75% þeirra sem eru raunverulega með frávik í þroska og segir í um 80% tilvika réttilega fyrir um þá sem ekki víkja frá í þroska.