Minnkuð andleg færni - heilabilun
Styttri útgáfan
- Eldri einstaklingar
- Mikil/dæmigerð einkenni
- MMSE <24
- Saga-skoðun
- MMSE, klukkupróf
- IQCODE
- Blóðprufur (sjá blóðprufur og skoðun)
- TS af höfði
- Lyfjayfirferð
Ef einstaklingur og MMSE minna en <24
- Útiloka viðsnúanlegar orsakir heilabilunareinkanna
- Lyf (sjá lyf og lyfjarýni)
- Áfengi
- Vanstarfssemi skjaldkirtils
- Elektrólýtatruflanir
- B12 skortur
- Normal pressure hydrocephalus
- Heilaæxli
- Heilablæðing
- Greina undirliggjandi sjúkdóm eftir föngum
- Mikilvægt er að gera Einstaklingsmiðaða áætlun með fjölbreyttum úrræðum
- Lyfjameðferð við heilabilun á grunni Alzheimers. Sjá nánar hér fyrir neðan
Kólínesterasahemlar
Lyfjameðferð með kólínesterasahemlum ætti að íhuga við heilabilun á grunni Alzheimer sjúkdóms. Kólínesterasahemlar geta hægt á versnun vægrar til meðallangt genginnar heilabilunar vegna Alzheimersjúkdóms og eru einnig notaðir við heilabilun á grunni Lewy sjúkdóms. Klínísk áhrif eru líklega sambærileg á milli mismunandi kólínesterashahemla.
Kólínesterasahemlar geta hægt á hjartslætti, og þannig aukið hættu á aukaverkunum á hjarta hjá sjúklingum með undirliggjandi áhættuþætti (gæta varúðar ef gefið er með lyfjum við hjartsláttartruflunum). Kólínesterasahemlar geta valdið lengingu á QT bili. Einkenni frá meltingarvegi eru meðal algengustu aukaverkana af völdum kólínesterasahemla en þessar aukaverkanir eru skammtaháðar og ganga yfirleitt eftir fyrsta mánuð meðferðar með kólínesterasahemlum.
Donepezil: Byrjunarskammtur er 5 mg daglega sem má auka í 10 mg ef þolist vel.
Rivastigmine: Hylki eða forðaplástur. Einungis er mælt með notkun plásturs þegar töflumeðferð hentar eða þolist ekki. Byrjunarskammtur er 4,6 mg/24klst.
Galantamine: Forðahylki. Byrjunarskammtur er 8 mg daglega, en má auka í 16 mg og áfram í 24 mg daglega ef þolist vel
Mat á því hvernig kólínesterasahemill þolist og hvort eigi að hækka skammta ætti að fara fram eftir 3-4 vikur. Mat á virkni lyfjanna og mögulegum skammtabreytingum ætti að fara fram eftir 3-6 mánuði en ekki er mælt með að hætta með lyfið þó ekki sjáist framför á þeim tíma
NMDA-viðtakahemill
Memantine er notað við meðallangt genginni eða langt genginni heilabilun á grunni Alzheimer sjúkdóms eða ef veruleg atferliseinkenni eru til staðar. Byrjunarskammtur er 10 mg einu sinni á dag sem má auka í 20 mg ef þolist vel.
Framgangur Alzheimer sjúkdóms
Nýjar rannsóknir sýna að vitræn geta og færni geti farið versnandi þegar meðferð með kólínesterasahemli eða memantin er tekin út (vikum til mánuðum eftir að lyfjameðferð er stöðvuð). Fáar slembiraðaðar rannsóknir hafa metið árangur kólínesterasahemla lengur en í eitt ár en lyfjafaraldsfræðirannsóknir gefa þó vísbendingar um að lengri tíma meðferð geti haft jákvæð áhrif á vitræna getu og jafnvel lifun. Í þessu samhengi er mælt með einstaklingsbundnu mati á hversu lengi meðferð skuli haldið áfram. Ef stöðva á lyfjameðferð þá kemur til greina að gera það með niðurtröppun, sérstaklega ef um langtímameðferð var að ræða. Við versnun einkenna, sem getur átt sér stað innan nokkurra daga frá því að lyfjameðferð er hætt, þarf að leggja mat á hvort hefja skuli meðferð aftur.
Lengri útgáfan
- Yngri einstaklingar
- Lítil/ódæmigerð einkenni
- MMSE = />24
- Saga - skoðun
- MMSE, klukkupróf fyrsta viðtal
- IQCODE
- Blóðprufur (sjá Blóðprufur og skoðun)
- Lyfjayfirferð (sjá lyf og lyfjarýni)
Höfuð áhersla á nákvæma greiningu undirliggjandi sjúkdóma
Eftirfarandi rannsóknir gerðar á vegum minnismóttöku sem eingöngu gefa viðbótarupplýsingar hjá yngri/minna skertum einstaklingum
- Taugasálfræðimat
- SÓ af höfði (segulómun)
- Mænuvökvi/PET
Meðferð:
Val á lyfjameðferð á alltaf að vera í höndum sérfræðinga í öldrunarlækningum.
Hafa skal neðangreind atriði í huga (sjá upplýsingasöfnun og mat)
- Upphaf einkenna
- Þróun einkenna
- Skerðing á:
- Minni
- Tali
- Stýrifærni
- Sjónrænni úrvinnslu
- Einbeitingu
- Hreyfitruflanir
- Svefntruflanir
- Persónuleikabreytingar
- Geðræn einkenni
- Geðrofseinkenni
- Félagssaga
- Færni við athafnir daglegs lís
- Akstur
- Áfengi - tóbak - vímuefni
- Fyrra heilsufar
- Lyf
- Ættarsaga
- Blóðþrýstingur liggjandi og standandi
Próf:
Lífssaga
- Nafn, aldur búseta
- Nánustu aðstandendur/ástvinir
- Barnæska
- Starfsferill
- Mikilvægir atburðir í lífinu
- Hvernig viðkomandi vill klæðast, líta út
- Mataræði
- Rútína yfir daginn
- Tónlist og sjónvarpsefni
- Athafnir sem viðkomandi líkar eða mislíkar
Heimahjúkrun
Félagsþjónusta
Félagsráðgjöf
Sálfræðiþjónusta
Sjúkraþjálfun
Iðjuþjálfun
Heimilisathuganir
Ökumat
- Stuðningshópar fyrir aðstandendur og sjúklinga
- Félagsráðgjöf
- Fræðsluerindi
- Alzheimer kaffi
- Tenglar um land allt
Heilsugæsla
Greining og meðferð eldri einstaklinga sem eru með MMSE undir 24.
Eftirfylgd ofangreindra einstaklinga ásamt einstaklingum sem fengið hafa greiningu á minnismóttöku og komnir eru í viðeigandi meðferð en eru ekki komnir í dagþjálfun.
HÖR hjúkrunarfræðingar eru hér lykilaðilar.
Minnismóttaka LSH og SAk
Greining og meðferð einstaklinga sem eru með MMSE 24 eða hærra.
Ráðgjöf lækna minnismóttökunnar til heilsugæslunnar eftir þörfum.
Aðgangur að úrræðum á borð við sérhæfðar dagþjálfanir og bráðainnlagnir (deild L4 Landakoti).
Aðgangur heilsugæslunnar að sérhæfðri hjúkrunarráðgjöf.
Sálfræðiþjónusta.
Þjónusta félagsráðgjafa.
Námsdvalir.
Tryggja að boðið sé upp á eftirfylgd sem er einstaklingsmiðuð og tekur mið af Einstaklingsmiðaðri áætlun.
- Viðtal á 3-12 mánaða fresti (eftir gangi sjúkdómsins), læknir og/eða hjúkrunarfræðingur.
- MMSE árlega. Oft gott að nýta þetta tækifæri til að ræða einslega við aðstandanda.
- Ef skjólstæðingur fer í sérhæfða dagþjálfun flyst eftirfylgdin með heilabilunarsjúkdómnum þangað