Strama

Strama - Skynsamleg ávísun sýklalyfja

Ráðleggingar um meðferð algengra sýkinga utan spítala byggjast upphaflega á leiðbeiningum frá Svíþjóð sem eru kenndar  við Strama (Strategigruppen för rationell antibiotikaanvändning och minskad  antibiotikaresistens) verkefnið þar í landi sem hófst 1995.

Í Stramaverkefninu í Svíþjóð hefur markvisst verið unnið með læknum bæði utan og innan spítala að skynsamlegri ávísun sýklalyfja og er aðferðarfræðin þar fyrirmynd að Strama Ísland – Skynsamleg ávísun sýklalyfja á Íslandi, sem hingað til hefur fyrst og fremst verið unnið að í heilsugæslunni. Umtalsverður munur er á fjölda ávísana á sýklalyf milli þessarra grannþjóða, sérstaklega til barna 0-4 ára og einstaklinga 65 ára og eldri. 

Íslensku ráðleggingarnar voru upphaflega unnar árið 2017 með hliðsjón af leiðbeiningum Strama í Svíþjóð með góðfúslegu leyfi þeirra. 

Leiðbeiningarnar voru endurskoðaðar í lok árs 2024 m.a. í samvinnu við LSH og til samræmingar við leiðbeiningar þeirra. Ráðleggingar um lyfjaval er í vissum tilvikum frábrugðið milli landanna, fyrst og fremst vegna mismunandi stöðu á sýklalyfjanæmi eins og t.d. næmi penumococca fyrir penicillini.

Ráðleggingarnar eru hugsaðar sem stuðningur við heilbrigðisþjónustuna og hvern þann lækni sem sinnir meðferðinni. En þær koma ekki í staðinn fyrir einstaklingsbundið klínískt mat í hverju tilfelli.

Strama Ísland er samvinnuverkefni ÞÍH, Sóttvarnarlæknis og Sýkla og veirufræðideildar LSH.

 

Fleiri upplýsingar um Strama verkefnið

Frá því Stramaverkefninu var hleypt af stokkunum vorið 2017 hefur verkefnahópur Strama hjá ÞÍH (áður HH) fundað með læknum allra heilsugæslustöðva landsins.

Umtalsverðar breytingar hafa orðið á sýklalyfjavali á þessum árum, sérstaklega fækkun sérstaklega fækkun á ávísunum á amoksíklav og azitrómýcin. 

Nú er tímabært að hefja fasa 2 í Strama—Ísland. 

Til liðs við verkefnið hafa komið 10 heimilislæknar, svokallaðir Stramalæknar. Fjórir á höfuðborgarsvæðinu og einn í hverri heilbrigðisstofnun á landsbyggðinni.

Áfram verður verkefnið unnið í samvinnu við Sóttvarnarlækni og Sýklafræðideild LSH. Þessir aðilar munu funda árlega og leggja drög að áherslum fyrir hinn árlega Stramafund  sem ráðgert er að halda á hverri heilsugæslustöð þar sem Stramalæknir fundar með læknum stöðvarinnar. 

Hann/hún verður með kynningu, Gagnasýnin skoðuð og hugað að markmiðum sem gætu stuðlað að skynsamlegri ávísun sýklalyfja á stöðinni.

 

Stramalæknar heilsugæslunnar eru:

  • Jóhannes Bergsveinsson - HVE
  • Súsanna Björg Ástvaldsdóttir - HVEST
  • Bragi Sigurðsson - HSN
  • Már Egilsson - HSA
  • Kristján Þór Gunnarsson - HSU
  • Kristinn Logi Hallgrímsson - HSS

Fyrir heilsugæslur á höfuðborgarsvæðinu:

  • Jón Steinar Jónsson 
  • Anna Sigurðardóttir
  • Margrét Ólafía Tómasdóttir

2021

Á undanförnum árum hafa orðið umtalsverðar breytingar á sýklalyfjaávísunum í heilsugæslunni og í landinu í heild sérstaklega hvað varðar fækkun á ávísunum á amoksíklav og azitrómýcin. (myndir 1 og 2 úr Lyfjagagnagrunni EL). Jafnframt hefur orðið veruleg fækkun á heildarfjölda ávísana, sérstaklega á árinu 2020, sem markaðist af heimsfaraldi COVID-19. Á árinu 2020 voru sýklalyfjaávísanir til barna næstum helmingi færri en árið 2016.(mynd1) Sá árangur sem hefur náðst á þessu sviði ætti að vera öllum læknum hvatning til að leggja áherslu á skynsamlega ávísun sýklalyfja en einnig hvatning til allra sem málið varðar að stuðla að góðum smitvörnum í leikskólum, skólum og samfélaginu í heild. 

Mynd 1

Mynd 2

 

2022

Á árinu 2022 varð mikil aukning milli ára í ávísunum sýklalyfja til barna 0-4 ára en jafnframt var mikil aukning í fjölda öndunarfæragreininga. Hugsanlega er um áhrif að ræða sem tengjast Covid-19 með einhverjum hætti en fjölgun ávísana ætti að hvetja lækna áfram að huga að skynsamlegri ávísun sýklalyfja. 

Ávísunum í heild fjölgaði nokkuð á milli árana 2020 til 2021 en hefur fækkað talsvert frá 2017

Stramalæknarnir munu funda með heilsugæslustöðvum á sínum svæðum í haust (2022) og fara yfir þróun í sýklalyfjaávísunum og ónæmi og ræða markmið fyrir næsta ár á hverjum stað sem gæti stuðlað að skynsamlegri ávísun sýklalyfja.

 

2024

Í skýrslu Sóttvarnarlæknis sem gefin er út árlega má sjá þróun sýklalyfjaávísana út frá gögnum lyfjagagnagrunns Embættis landlæknis

Á árunum 2016-2019 varð 15% fækkun ávísana á sýklalyf á Íslandi og nálgaðist ávísanafjöldinn 600 ávísanir á hverja 1000 íbúa á ári. Eins og víðast hvar annars staðar fækkaði ávísunum á sýklalyf umtalsvert á árinu 2020 þegar Covid-19 faraldur gekk yfir en fjölgaði jafnt og þétt á árunum 2021-2023 þegar fjöldi ávísana var um það bil sá sami og 2019.

Ávísunum til barna 0-4 ára fækkaði hlutfallslega meira árið 2020 en í heildarþýðinu en fjölgaði umtalsvert aftur á árunum 2021-2023 þegar fjöldi ávísana var svipaður og árið 2018.

Eftirtektarverð er sú breyting sem varð á fjölda ávísana á amoxicillin og enzýmblokkara á árunum 2015-2019 (2020 fækkaði ávísunum almennt) en því miður hefur ávísunum í þessum flokki lyfja fjölgað aftur á árunum 2021-2023.

Markmið Strama er áfram að stuðla að skynsamlegri ávísun sýklalyfja, fækka heildarávísunum, sérstaklega til barna 0-4 ára og fækka ávísunum á breiðvirk sýklalyf í heilsugæslunni.