Aðrir svefnstaðir/búnaður

Aðrir svefnstaðir / búnaður

Börn sofna alls staðar og í allskonar búnaði en búnaðurinn er ekki allur öruggur fyrir þau til að sofa í. Mikilvægt er að foreldrar átti sig á að mikið er til af allskonar búnaði sem uppfyllir ekki ströngustu kröfur um öryggi í svefnöryggi ungra barna.

Í leiðbeiningum framleiðenda þessa búnaðar kemur fram að aldrei megi skilja barn eftir eftirlitslaust í honum.

Hér fyrir neðan er fjallað um búnað / svefnstaði sem er í lagi að ungbarn sofi í undir stöðugu eftirliti, en telst ekki öruggur svefnstaður.

Barnavagnar og kerrur

Barnavagnar og kerrur þurfa að uppfylla gildandi staðal EN 1888.

Barnavagnar og kerrur eru framleiddar til að flytja börn á milli staða á öruggan hátt undir stöðugu eftirliti. Barnavagnar og kerrur falla því ekki undir öruggan svefnstað. Þar sem dýnur í barnavögnum og kerrum uppfylla ekki kröfur um öndunarprófun ætti ekki að setja börn gagngert í þennan búnað til að sofa. Ef verið er að fara með barn á milli staða í vagninum og það sofnar þá gegnir það öðru máli, því stöðugt er verið að fylgjast með því.

Tvær gerðir eru til af barnavögnum. Annarsvegar þar sem toppstykkið er lengra en 80 cm og með sérstökum festingum undir dýnunni til að festa beisli í. Beislið hindrar það að barnið falli úr vagninum við að reisa sig upp. Einnig kemur beislið í veg fyrir slys á barninu ef til dæmis vagninn fýkur á hliðina, ekið er á hann eða sá sem er með barnið úti að ganga dettur og tekur barnið með sér í fallinu. Hinsvegar eru til barnavagnar þar sem toppstykkið á þeim er burðarrúm (ekki barnavagna toppstykki). Burðarrúms topparnir eru styttri en 80 cm að lengd en ekki er gerð krafa um að í þeim séu lykkjur fyrir beisli. Ekki er ráðlagt að nota þess gerð í miklu roki og hálku til að koma í veg fyrir fall. Mikilvægt er að skilja ekki börn eftir eftirlitslaus í þessum vögnum þar sem hætta er á að þau geti dottið úr honum ef þau reisa sig við eða ef vagninn dettur á hliðina. Ef ekki er hægt að festa öryggisbeisli í lykkjur á vagnbotninum skal ekki nota beisli. Beisli sem ekki er fest í vagnlykkjur heldur ekki barninu og er því ekki öruggt. Algengt er að foreldrar reyni að koma fyrir beislum í þessa vagna en slíkt er ekki öruggt. Til að beislið virki þarf að festa það í þar til gerðar lykkjur. Dæmi er um að foreldrar hafi komið beislinu fyrir með því að binda saman enda á beislinu (þá enda sem eru notaðir til að festa beislið við lykkjurnar) og setja undir dýnuna. Þetta eykur hættu á að barnið geti hengt sig í beislinu og dottið út úr vagninum þar sem það er bara fast við dýnuna.

Mikilvægt er að nota beisli í barnavagninn sem uppfyllir kröfur EN 1310. Mikilvægt er að nota einungis beisli sem eru framleidd til notkunar í barnavagna en framleiddar eru margar gerðir af beislum til mismunandi nota. Ávallt skal fylgja leiðbeiningum framleiðanda um rétta notkun þeirra.

Barnabílstólar

Ungbarnabílstólar eru framleiddir til að flytja börn í á milli staða á öruggan hátt. Stólarnir eru hannaðir með sérstökum halla þannig að þó að barnið sofni í stólnum í bílnum þá er ekki mikil hætta á öndunarörðugleikum, en fylgjast þarf með barninu meðan á ferð stendur.

Til eru ungbarnabílstólar sem hægt er að festa á hjólagrind en mikilvægt er að fara eftir leiðbeiningum framleiðanda um hversu lengi barnið má vera í þeim búnaði en það má aldrei skilja það eftir eftirlitslaust í honum.

Það er mikilvægt fyrir ungbörn að liggja flöt til að hryggur þeirra þroskist eðlilega. Flöt lega hefur einnig jákvæð áhrif á eðlilegan þroska mjaðma. Því er ekki talið æskilegt að barn sé í barnabílstólnum lengur en 2 tíma í senn.

Um leið og stólinn er tekinn úr bílnum og settur á gólf eða annan flöt, breytist staðan á honum og þá er hann ekki lengur jafn öruggur fyrir barn til að sofa í þar sem hætta er á að hakan leggist að bringu eða öxl (e. positional asphyxia), en hafa þarf í huga að höfuð ungbarna er mjög þungt og stórt og hálsvöðvar veikburða í hálsi sem auka þessa hættu sem orsakað getur öndunarerfiðleika. Því er mikilvægt að taka barnið úr honum við komu á áfangastað.

Það er skýrt tekið fram í leiðbeiningum framleiðanda að barnabílstólinn er ekki öruggur svefnstaður án eftirlits.

Hér er hægt að lesa nánar um positional asphyxia.

Burðarrúm

Burðarrúm eru framleidd til að flytja börn á milli staða á öruggan hátt undir stöðugu eftirliti. Dýnur í þeim uppfylla ekki kröfur um öndunarprófun og þess vegna er þessi búnaður ekki öruggur svefnstaður án eftirlits. Hér á landi er almennt haldið að það sé í lagi að leggja börn til svefns eftirlitslaus í þessum búnaði. Þessi búnaður er oft keyptur til að hafa í rúmi fullorðinna í stað vöggu eða ungbarnarúms eða nota yfir daginn.

Framleiddar eru mismunandi gerðir af burðarúmum:

Hefðbundið burðarrúm sem keypt er eitt og sér og einungis er hægt að nota til burðar.

Burðarrúm með toppstykki barnavagns sem er styttra en 80 cm - sjá nánar í kafla um barnavagna.

Ungbarnabílstóll sem hægt er að leggja niður þannig að hann er flatur eða breytist í burðarrúm (toppstykki fyrir barnavagn sem er styttra en 80 cm). Það má aldrei keyra með barnið í þessum búnaði þegar búið er að breyta honum í burðarrúm. Þetta er hannað til þæginda fyrir foreldra til að þeir þurfi ekki að taka barnið úr barnabílstólnum á leiðarenda ef barnið er sofandi. Ekki er óhætt að skilja barnið eftir eftirlitslaust sofandi í þessum búnaði.

Rúm fullorðinna

Rúm fullorðinna er ekki öruggur svefnstaður fyrir ungbörn. Ástæður eru margvíslegar. Algengt er að foreldrar haldi að best og öruggast sé fyrir ungbarnið að sofa uppi í rúmi hjá þeim og æ fleiri foreldar kjósa að nota hvorki vöggu né ungbarnarúm fyrstu mánuðina fyrir barnið. Með tilkomu ungbarnahreiðra þá sofa fleiri ungbörn nú í rúmi fullorðinna en áður.Slysahættur í fullorðins rúmum eru dýnur, sængur, koddar og hættuleg bil sem geta myndast við dýnu endann þar sem hún mætir vegg eða rúmgafli, auk hættu á að foreldri leggist yfir barnið.

Dýnur í rúmum fullorðinna þurfa ekki að standast öndunarprófun. Þær eru oft á tíðum stórhættulegar fyrir börn þar sem þær eru of mjúkar og ef barnið rúllar sér yfir á magann getur það auðveldlega kafnað.

Koddar og sængur fullorðinna eru mjög hættulegar fyrir börn og er auðvelt fyrir þau að kafna ef þau lenda með andlitið á þeim þar sem mikil hætta er á enduröndum sem leitt getur til köfnunar. Koddar og sængur fullorðinna eru þungar, stórar og þykkar fyrir ungbörn. Litlar líkur eru á að þau geti sparkað sænginni af sér en það getur leitt til ofhitnunar og köfnunar.

Bilið sem getur myndast við dýnuendann þar sem dýnan mætir vegg eða rúmgafli hættulegt, en barnið getur lent með andlitið í bilinu eða þrýstingur orðið á háls sem getur leitt til köfnunar.

Hætta er á að foreldrar geti lagst yfir barnið sem getur leitt til köfnunar.

Burðarpokar

Burðarpokar þurfa að uppfylla kröfur gildandi staðals EN 13209.

Mikið er af allskyns búnaði sem ekki uppfyllir þessar kröfur svo sem burðarklútar, teppi og annar búnaður sem seldur er, en ekki er öruggt að nota. Mikilvægt er að fylgja leiðbeiningum framleiðanda eftir í einu og öllu um rétta notkun búnaðarins þar sem dauðaslys hafa orðið í þessum búnaði.

Burðarpoki er ekki öruggur svefnstaður ungbarna og ef barnið sofnar meðan verið er að ferðast með það í pokanum er mikilvægt að fylgjast stöðugt með því að öndun sé eðlileg. Talsverð hætta er fyrstu 4 mánuðina við notkun þessa búnaðar en flest dauðaslys verða þá. Mesta hættan er positional asphyxiation.

Einungis er óhætt að leyfa barninu að sofa í burðarpoka undir ströngum eftirliti fullorðinna. Notkun burðarpoka byggir á að foreldrar noti þá samkvæmt ströngustu leiðbeiningum framleiðanda. Dauðaslys hafa orðið í þessum búnaði sem má rekja til þess að ekki var farið eftir leiðbeiningum framleiðanda sem leiddi til köfnunar barnanna.

Hér má finna rannsókn um dauðaslys í þessum búnaði.

Ungbarnahreiður

Hreiður er búnaður sem framleiddur er fyrir ungbörn. Ekki er öruggt að láta barnið sofa í slíkum búnaði eftirlitslaust og brýna þarf fyrir foreldrum að nota hann ekki. Sala á hreiðrum var bönnuð árið 2023 í Bandaríkjaþinginu vegna dauðsfalla og alvarlegra slysa á ungbörnum. Hér má finna tilkynningu frá bandarísku neytendastofnuninni um sölustopp á ungbarnahreiðrum. Í Evrópu hefur ekki verið gengið svo langt en þess er að vænta að brátt hefjist vinna við að skrifa staðal fyrir þennan búnað. Miklar umræður eru í gangi um að setja bann á þennan búnað líkt og í Bandaríkjunum, en þar hefur Evrópska barnalæknafélagið verið fremst í fararbroddi.

Það er mikilvægt að heilbrigðisstarfsmenn fræði foreldra um að búnaðurinn sé ekki öruggur og bendi þeim á að nota hann ekki, þar sem hann hefur ekki verið prófaður og ekki til neinn staðall. Ekki er hægt að gera prófanir á búnaði nema að staðall liggi fyrir.

Þekktar hættur sem tengjast notkun hreiðra eru köfnun, sem orsakast þegar barnið veltir sér yfir á magann og andlit þess leggst ofan á þykku hliðina og barnið getur ekki andað.

Hreiðrin eru mikið notuð fyrir börn til að þau geti sofið á milli foreldra í þeirra rúmi og líta foreldrar á þetta sem öruggan svefnstað. Á það skal minnt að botn hreiðursins er mjúkur og kemur ekki í veg fyrir köfnun í rúmi fullorðinna ef barni tekst að velta sér yfir á magann.

Sum hreiður eru með bönd í fótenda til að aðlaga þau að líkama barnsins. Bönd eru alfarið bönnuð í búnaði sem ætlaður er til að sofa í vegna hættu á hengingu.

Fallslys á ungbörnum hafa aukist til muna síðan hreiðrin komu á markað. Þau eru meðfærileg og foreldrar setja þau oft upp á borð, í sófann eða aðra hækkaða fleti. Framleiðendur láta oft að því liggja að búnaðurinn hafi róandi áhrif á barnið. Það liggja engar rannsóknir fyrir að svo stöddu að svo sé.

Hreiður eru einnig notuð í ungbarnarúminu og vöggunni en það skal skýrt tekið fram að þetta er ekki öruggt. Botninn í hreiðrum er mis þykkur og með því að staðsetja hreiðrið ofan á örugga öndunarprófaða dýnu geta öndunareiginleikar dýnunnar horfið.

Tágakörfur

Tágakörfur (e. Moses Baskets) er búnaður sem ekki flokkast undir að vera öruggur staður fyrir ungbarn að sofa í. Búnaðurinn er framleiddur til að barnið hvíli í honum undir stöðugu eftirliti fullorðinna og flytja megi það á milli staða innanhúss.

Hægt er að kaupa stand undir þessar körfur og er afar mikilvægt að fylgja leiðbeiningum framleiðandans um notkun hans í einu og öllu þar sem röng notkun getur leitt til þess að karfan losni og detti á gólfið. Einnig er vert að benda á að notkunartími búnaðarins er afar takmarkaður eða bara fyrstu vikurnar eftir að barnið fæðist. Um leið og barnið er farið að geta velta sér er mikilvægt að hætta að nota tágakörfuna.

Hengirúm og hangandi vöggur

Hengirúm og hangandi vöggur standast ekki gildandi staðla og eru því ekki öruggt svefnumhverfi fyrir börn. Hengirúmin eru úr sterku efni og fest í festingu í báða enda eða í eina festingu að ofan. Þau koma með og án dýnu. Dýnur sem fylgja þessum rúmum eru ekki öndunarprófaðar.

Ekki er mælt með notkun þessa búnaðar. Barnið liggur ekki flatt og er helsta hættan að hakan leggist að bringu sem orsakað getur öndunarerfiðleika og köfnun.

Hér er hægt að lesa nánar um positional asphyxia.