Áhugahvetjandi samtal - Hegðunarbreyting

• Hlustaðu tvisvar sinnum meira en þú talar
• Taktu þér tíma í að hlusta á annað fólk (ekki bara bíða eftir að það komi að þér að tala)
• Hrósaðu og gefðu skjólstæðingnum þannig tækifæri til að líða vel með sjálfan sig
• Dæmdu ekki
• Sýndu að þú treystirskjólstæðingnum
• Hafðu samtalið opið og reyndu að stýra því ekki
• Reyndu að gera þér grein fyrir þörfum skjólstæðings þíns
• Líkamstjáning þín skiptir máli
• Settu þig í sporskjólstæðingsins
• Ekki gleyma húmornum
  

Samkvæmt svokölluðu þverkenningarlíkani um hegðunarbreytingu er breyting ekki atburður sem gerist einu sinni heldur er það ferli, eða röð atburða, sem gerist á löngum tíma. Gengið er út frá því að hegðunarbreyting gerist í þrepum.

Í fyrsta þrepinu er fólk sem hefur engan áhuga á breytingum en í því síðasta er hegðunarbreytingin er orðin stöðug.

Algengt er að fólk fari aftur í gamla farið, sem talið er eðlilegt, og því réttara að tala um bakslag en fall þegar slíkt gerist.

Hér á eftir er þrepunum lýst og hvaða leiðir eru vænlegastar til að hafa jákvæð áhrif á breytingaferlið en í hverju þrepi notar hver og einn mismunandi aðferðir til að komast á næsta þrep.

 

Hegðunarbreytingarferlið í fimm þrepum

1. Foríhugunarþrepið - Vill ekki breyta hegðuninni innan 6 mánaða
2. Íhugunarþrepið - Vill breyta hegðuninni innan 1 til 6 mánaða
3. Undirbúningsþrepið - Ætlar að breyta hegðuninni innan ákveðins fjölda mánaða
4. Framkvæmdaþrepið - Hefur breytt hegðun sinni skemur en í 6 mánuði
5. Viðhaldsþrepið - Hefur breytt hegðun sinni, lengur en í 6 mánuði.

Nánari útlistun á hverju þrepi í ferlinu

 

Dæmi um skráningu á viljanum til að breyta:

1. Ég ætla ekki að breyta venjum mínum (á næstu 6 mánuðum)
2. Ég er að huga að því að breyta (innan 6 mánaða)
3. Ég hef ákveðið að breyta venjum mínum (í næsta mánuði)
4. Ég hef breytt venjum mínum (frá því fyrir einum degi til sex mánuðum)
5. Ég hef breytt venjum mínum (fyrir meira en sex mánuðum síðan)

 

Til að fá skjólstæðing til að átta sig á eigin lífsstíl er gott að aðstoða hann við að kortleggja hegðun sína. Þannig má: 

• Fá heildstætt mat á heilsu - Nýta áhugahvetjandi samtal til að ná fram hegðunarbreytingu
• Hvetja fólk til hegðunarbreytinga
• Nota til dæmis heilsuhjólið sem er eitt þeirra verkfæra sem nýtist til að vekja áhuga á hegðunarbreytingu miðað við óskir skjólstæðingsins
• Sjá hversu mikil áhrif hegðun hefur á lífsgæði og líðan. Heilsuhjólið er verkfæri sem getur sýnt skjólstæðingi hvernig hans staða er og hvernig hann getur breytt stöðunni

Hugmyndafræði jákvæðrar heilsu/Heilsuhjólsins byggir á hæfileika einstaklingsins til að bregðast við og nýta eigin styrkleika til að takast á við félagslegar, líkamlegar og andlegar áskoranir.

Að vinna með jákvæða heilsu í þjónustu við skjólstæðing snýst um þrennt:

1. Breiðari sýn á líf hans með því að nota Heilsuhjólið
2. Öðruvísi samtal
   • Hvað skiptir þig máli í lífinu?
   • Hverju viltu breyta í þínu lífi?
3. Raunhæfar hugmyndir um breytingar sem einstaklingurinn velur sjálfur og er síðan hvattur áfram í því vali.

 

Nálgunin snýst einkum um tvennt:

1. Kjarna jákvæðrar heilsu
   • Stuðningur við sjálfræði viðmælanda/skjólstæðingsins sem býr til sína/stýrir eigin áætlun
2. Verkfærin
   • Heilsuhjólið er verkfæri sem notað er til að vekja áhuga á hegðunarbreytingu út frá óskum skjólstæðingsins.
   • Aðgerðarhjólið er notað sem samtalstæki til að kalla fram samtal út frá óskum skjólstæðings um hegðunarbreytingu

 

Hér getur þú skoðað verkfærin

• Heilsuhjólið - 360 gráðu sýn
• Aðgerðarhjólið

 

Byrjaðu á að takast á við það sem þú telur mikilvægt og þú ræður best við.

Með því að taka lítil skref í einu er líklegra að fólki takist að breyta hegðun. Þannig öðlast það meiri trú á eigin getu til að takast á við nýjar og flókna áskoranir.

Mikilvægt er að hægt sé að draga úr áhættunni. Ræddu í stuttu máli tiltekna áhættuþætti hjá viðkomandi og kannaðu áhugahvöt til að breyta. Greindu hverju sé hægt að breyta og hvernig þeir geta gert það með því að breyta lífsstílnum.

Bjóddu munnlegar og skriflegar upplýsingar um þá þjónustu og aðstöðu sem stendur til boða og gæti hjálpað skjólstæðingi við breytingu á lífsstíl sínum.

Þar sem hegðun er í nokkuð föstum skorðum hjá flestum getur verið mikið átak fyrir fólk að breyta hegðun sinni, sér í lagi ef það á að vera til frambúðar. 

Með því að fylla út heilsuhjólið og hvetja skjólstæðing að skoða það sem vel gengur og hvar áskoranir séu. Skjólstæðingur gæti þá haft áhuga á að skoða einhvern af þáttunum betur.(sjá kafla áhrifaþættir – skimun – fræðsla – námskeið

Farið yfir eftirfarandi með skjólstæðingi:

• Hver er staðan?
• Hvernig er hægt að mæta þessum áskorunum?
• Á hverju myndir þú vilja byrja?
• Taktu þér nokkrar mínútur til að íhuga hvaða breytingar eru nauðsynlegar í þessu samhengi.
• Hvað þarftu að leggja á þig til að ná þeim fram?
• Hvernig væri hægt að brjóta þetta niður í minni hluta?

Gott er að skrifa þetta niður. Byrjaðu síðan að gera það sem þú telur vera auðveldast fyrir þig. Hugmyndin er sú að þegar þú færð nærð fram breytingum í hegðun með nokkrum minni sigrum, þá muntu vera betur í stakk búinn til að takast á við það sem gæti verið erfiðara næst. Því minni skref, þeim mun meiri líkur á að vel takist til og þú komist í gegnum erfiðar breytingar hraðar en þú myndir gera ef þú reyndir að gera allt í einu stóru skrefi?

Það er góð hugmynd að biðja um aðstoð og stuðning frá fjölskyldu og/eða vinum. Stuðningur og leiðsögn getur verið einmitt það sem þarf til að ná fram þeirri hegðunarbreytingu sem stefnt er að og að árangur verði varanlegur.

Fyrirlestrar - Sveinbjörn Kristjánsson

1. Hvernig höfum við áhrif á hegðun og lifnaðarhætti?

2. Áhugahvetjandi samtal

Glærur frá upptökum

 

Stuðningsefni

Motivational-Interviewing in Healt Care: Helping Patients Change Behaviour - Stutt bók fyrir heilbrigðisstarfsfólk

Aðferðir til að kalla tal um hegðunarbreytingu

Spurningar til að kanna löngun viðmælandans til breytinga